Ağız duşu ve airflow

Ağızda temizlenemeyen yüzeylere fırça, ip , kürdan giremediğinde ağız duşu adı verilen pahalı ve sükseli bir cihaz ile hızlandırılmış su damlacıkları püskürtülmektedir. Diş lekelerini temizlemek için karbonat benzeri toz partiküllerini fırlatan airflow cihazları her diş temizliğinde minede giderek artan delikler açmakta yüzeyi pürüzlemektedir. Airflow ve ağız duşuna ihtiyacımız yoktur.

Ağız duşu nedir neden kullanılır?

Ağızda temizlenemez bir yüzey bırakmak eksikliktir. Eğer bir protez yapıldığında köprünün altı kapalı ise bu bölgeye diş fırçası, salya, diş ipi girmiyorsa buranın açılarak temizlenebilir şekilde restore edilmesi diş hekiminin görevidir. Kapalı yüzey bırakıp, temizlenemeyen veya zor temizlenebilen bir yüzey oluşturup, orayı temizlemesi için hastayı pahalı bir cihaza ömür boyu mahkum etmek çok isabetli bir uygulama olmayabilir. Diş hekiminin görevi temizlenemeyen yüzeyi diş fırçası ile temizlenebilen bir yüzeye dönüştürmektir.

Köprü gövdelerinin altı açık yapılırsa diş ipi veya kürdana gerek kalmadan salyanın akışı veya dilin günlük hareketleri sırasında kendiliğinden temizlenir ve temiz kalır. Köprü gövdesinin altı kapatılırsa bireyler ömür boyu ya ağız kokusuna veya pahalı bir cihaza mahkum olurlar. Bu konuda daha fazla bilgi için tıklanabilir
Yağlı bulaşıklar ve bulaşık yemek tabaklarındaki yağlı ve sümüksü tabakayı su püskürterek temizlemek nasıl imkansız ise, ağızdaki bakteri plaklarını su püskürterek uzaklaştırmak da o ölçüde imkansızdır. Mikrobiyolojik bakımdan bir hükmü yoktur.

Airflow nedir neden kullanılır

Diş lekeleri mine fissürlerine girerse oradan çıkartmak zordur. Ancak karbonat tozuna benzer toz tanecikleri basınç ile leke üzerine püskürtüldüğünde çukurcuğun içerisinde bulunan renkleşmeyi uzaklaştırmak daha kolay olmaktadır. Ancak basınçla püskürtülen tanecikler mide yüzeyinde önce gözle görünmeyen küçük delikler açmakta daha sonra bu delikler sonraki diş temizleme işlemlerinde giderek büyümekte ve diş yüzeyinde pürüzlenmeye sebep olmaktadır. Uzun vadede mine incelmesine sement açılmasına ve dentin hassasiyetine sebep olması kaçınılmazdır. Buna hidroabrazyon adı verilir. Ağıza basınçlı su püskürten ciahzlar 1962 den beri kullanılmaktadır. (Weijden GAF, 2023)

Taneciklerin püskürme parametreleri

Su pulverize edilip parçalara ayrıldığında her su damlacığı kendi kütlesi (m) ile dişe doğru (v) hızıyla fırlatılmış olur. Her tanecik F= 1/2 × m × v² ile ifade edilebilen bir kuvveti mine veya sement üzerine uygular. Milyonlarca teneciğin mine yüzeyine çarpması inelastik bir çarpışmadır ve dakika(lar) boyunca vurması ile ortaya çıkan enerjinin tamamı diş sert dokusuna aktarılır. Bu basıncın ne büyüklükte olduğunu anlamış olmak lazımdır.:

Ağız duşu basıncının karşılaştırılması Ağız duşu fırlatma basıncı 60-180 psi Arabaların lastik basıncı 34 psi Otoklav buhar basıncı 14.5 psi Diş fırçalama 4.3 psi

Ağız duşunun 180 psi basıncını (P) hesaplayalım
1 psi = 6894.76 Pa demektir.
P=180 × 6894.76=1,241,056.8 Pa = 1.2 mPa
1.2 mega paskal çok büyük bir sayıdır. Şimdi dişin bir santimetre karesine gelen kuvveti hesaplayalım: Alan(A) 1 cm² = 1×10−4 m²
P= F/A -> F= P × A
Dişin 1 santimetre karesine gelen kuvvet 124.1 N/cm² olarak hesaplanabilir. Şimdi anlayacağımız şekilde söyleyelim:

Ağız duşu 1 santimetre kare diş yüzeyine 12.4 kg yük verir (=100 g/mm2)

Basınçlı su ve tanecik püskürtmek dişe zarar veriyor mu?

Bu tabloda görüldüğü üzere su jeti (ağız duşu) veya airflow insan dişini kıramaz. Ancak birinci seans diş temizleme meydana gelen mine hasarı ikinci seans devam eder. Yani hasar kümülatiftir, birbiri üzerine eklenerek devam eder. Bir insanın dişleri basınçlı su damlacıkları veya karbonat benzeri toz fırlatılarak temizlendiyse gözle görünemez bir hasar meydana geldiyse sonraki seanslarda bu hasar gözle görünür büyüklüğe ulaşacaktır.

İnsan dişinin fiziksel direnci: – Knoop Hardness: ~343 KHN (Knoop Hardness Number) – Vickers Hardness: ~250–360 VHN (Vickers Hardness Number) – Kırılma direnci 20–30 MPa

Bazı firmalar dişte uzun vadede meydana gelen bu hasarın farkına varıp su damlacıklarına hız ayarı ilave etmişlerdir. Su damlacıklarının hızı taneciklerin taşıdığı kinetik enerjiyi karesiyle orantılı olarak azaltır. Örneğin 2 m/sn hızla fırlatılan bir tanecik diş yüzeyinde 4 birim hasar veriyorsa, hızı 3 m/sn ye yükseltildiğinde hasar 9 birime çıkar. Tanecik hızının yaptığı hasar, tanecik kütlesinin verdiği hasardan fazladır.

Eğer airflow cihazından fırlatılan partikül su damlası değil de bir karbonat taneciği ise bu durumda kütlesi sudan fazla olacağı için minede oluşan hasar çok daha büyük olacaktır. Bazı firmalar daha hafif taneciklerden oluşan bir toz önermektedir. Ancak bu hafifletilmiş tanecikler mine hasarını engellemekten oldukça uzaktır. Çünkü etki tanecik kütlesinden daha çok tanecik hızına indekslidir.
● 50-70 kPa dan fazla olan basınç uygulandığında fırlatılan partikül nonkeratinize yumuşak dokuya saplanıp içine girebilir, (Sarkisova F, 2024)
● Periodonsiyuma zarar verebilir, (Sarkisova F, 2024)
● Bakteriyemi riski vardır, bakteriyemi profilaksisi gerektirir (Berger SA, 1974) (Weijden GAF, 2023)
● 63 psi den fazla basınç uygulandığında kompozit dolguların cilasını bozar (Alharbi, 2020) (Naser‐Alavi FA, 2022)
● Kanama, ödem, eritem, klinik ataşman kaybına sebep olabilir.
● Periodontit ve gingivitin klinik iyileşmesine yardım eder (Edlund PK, 2023)
● Klorheksidinin dişi boyamasını artırır
● İnflamasyon ve plağı azaltır Salya pH ‘a etkisizdir (Sarkisova F, 2024)

Bir diş hekimi, fırça ile temizlenemeyen bir alan yaratıp daha sonra orayı temizlesin diye su püskürten cihaz önermemelidir. Diş hekiminin görevi bireyin evinde kolayca temizleyebileceği yüzeyler oluşturmaktır. Eğer temizlenemeyen yüzey kaçınılmaz ise bireye kendine zarar verebileceği su püskürten sükseli-pahalı oyuncaklar önermek yerine, ağız içine yapılan restorasyonun mimarisini sorgulamalıdır.

• Kaynaklar:
• – Willems G, Lambrechts P, Braem M, Vanherle G. Composite resins in the 21st century. Quintessence Int. 1993 Sep;24(9):641-58. PMID: 8272502.
• – Sarkisova F, Morse Z, Lee K, Bostanci N. Oral Irrigation Devices: A Scoping Review. Clin Exp Dent Res. 2024 Jun;10(3):e912. doi: 10.1002/cre2.912. PMID: 38881230; PMCID: PMC11180943.
• – Berger SA. Bacteremia After the Use of an Oral Irrigation Device: A Controlled Study in Subjects with Normal‐Appearing Gingiva: Comparison with Use of Toothbrush. Annals of Internal Medicine 1974; 80, no. 4: 510–511
• – Alharbi, M, Farah R. Effect of Water‐jet Flossing on Surface Roughness and Color Stability of Dental Resin‐Based Composites.” Journal of Clinical and Experimental Dentistry 2020, 12, no. 2: e169–e177.
• – Naser‐Alavi FA, Salari NM, Talebzadeh A. Effect of Oral Irrigation Device and Its Solution Type on the Surface Roughness and Topography of Bulk‐Fill Composite Resins. Journal of Clinical and Experimental Dentistry 2022; 14, no. 2: e123–e130
• – Edlund PK, Bertl NP, Stavropoulos A. Efficacy of Power‐Driven Interdental Cleaning Tools: A Systematic Review and Meta‐Analysis. Clinical and Experimental Dental Research 2023; 9, no. 1: 3–16.
• – Weijden GAF, van Loveren C. Mechanical plaque removal in step-1 of care. Periodontol 2000. 2023 Dec 26. doi: 10.1111/prd.12541. Epub ahead of print. PMID: 38148481.