Kan testleri yapılırken gelişi güzel saatte ve gelişi güzel kan alınmaz. Her test için bilinmesinde fayda olan bazı kurallar vardır. Değerli meslektaşlarıma hatırlatmak amacı ile bunlardan bazılarını listeledim
Bir çok test 12 saat açlık gerektirir, sonuncu öğünde hafif bir yemek yenmiş olmalıdır. Dolu mide ile geç saatte yatıldıktan sonra, 12 sat dolmadan ertesi sabah kan verildiğinde bir çok değer şaşacaktır.
Ayakta duran insandan kan alındığında total protein, albümin, kalsiyum, hemoglobin, hematokrit, renin, katekolamin, alkalin fosfataz, kolesterol, alanin aminotransferaz (ALT), ve demir seviyeleri yüksek bulunur.
Yatarak uzanan bireyde serum interstisyel sıvılara kaçar. En uygun kan verme pozisyonu oturmaktır.
Kan vermeden önce hormon ve doğum kontrol hapı dahil bütün ilaçlar terk edilmiş olmalıdır. Ölçülecek kimyasal maddeyi doğrudan etkilemediği biliniyor olsa bile bir çok ilaç karmaşık, zincirleme ve önceden kestirilemeyen reaksiyonlar zinciri ile bir çok biyokimyasal reaksiyonu değiştirebilir.
Turnike bağlayarak damarı sıkmak ve veni kan ile şişirmek amacı ile hastanın yumruğunu sıkıp açmasını sağlamak derhal kandaki sodyum ve laktat seviyesini yükseltir. En doğru teknik turnikesiz kan almaktır. Bu mümkün olmuyorsa kol, turnike ile boğulur, damara girilir, turnike açılır ve uzun bir süre beklenir.
Sirkadyan ritm gözetilmelidir.
– Büyüme hormonu, asit fosfataz, aldosteron saat 06 dan 15 e kadar yüksektir.
– Transferrin 16:00 – 20:00 arasında maksimumdur.
– ACTH, serum demiri ve kretainini 19:00’da , sabah 07:00 deki değerinin %130 una yükselir.
– Eozinofiller öğleden sonra düşüktür,
– lenfositler sabah maksimumdur,
– lökositler sabahları maksimumdur.
– Urobilinojen öğleden sonra maksimumdur.
– Parat hormon sabah 08:00 de en düşüktür.
– Kortizol uyku sırasında yükselmeye başlar.
– Fosfat, BUN, hematokrit ve trigliserit öğleden sonra yüksektir.
– Histamin sabah 11:00 de en düşük, gece 03:00 te maksimumdur.
– Gebeliğin sonundaki alkalin fosfataz ve kortizol seviyesi gebeliğin başlangıcındakinin 3 katıdır.
Bazı maddeler gün içerisinde bir veya iki dalga şeklinde iniş ve çıkış salınımları gösterebileceği gibi bazı kimyasalların serum seviyeleri kare dalga şeklinde keskin salınımlar da gösterebilir veya puls katarları şeklinde paketler halinde salınabilir.
Alkol alanlarda uzun bir süre boyunca kanda ürik asit, laktat, gamma glutamyl transferase, trigliserit, aspartat aminotransferaz(AST), biluribin, alkalin fosfataz ve daha bir çok kimyasal maddeyi yükseltir veya azaltır.
Şişmanlarda CRP biraz yüksektir.
Alkol muayenesi amacı ile kan alınırken ön kol derisi alkol ile silinmemelidir. Alkol içermeyen bir antiseptik ile silinmelidir
Kaynak:
Norbert W. Tietz (Ed) Clinical Guide to laboratory tests 3rd edition. W.B. Saunders Company Pennsylvania, 1995
Jacobs DS, DeMott WR, Oxley DK. Laboratory test handbook. 2nd ed. Lexicomp 2002 Cleveland
