AĞIZ KURULUĞU

Ağızdaki salya debisi dakikada 0.5 ml den az ise ağız kuruluğu kabul edilir.  Parasempatik sinir aktivasyonundaki azalma, bezin atrofisi, ağzın açık kalması ve bazı hastalık ve ilaçlar buna sebep olur. Tedavisi su içmek değildir, çok su içmek idrar yapar salya yapmaz.

Ağız kuruluğunun mekanizması

Ağız kuruluğu toplumda rastlanma sıklığı hem bölgesel değişiklikler gösterir hem de toplumun beslenme alışkanlıkları ve genel sağlığına indekslidir. En sık rastlanan sebepleri aşağıda sıralanmıştır. Yutkunma zorluğu, sindirim eksikliği, ağız kokusu, farinjit, fonasyon bozukluğu gibi sonuçları vardır.

Parasempatik aktivasyon

Otonom sinir sisteminin profili
Parasempatik ve sempatik sinir liflerinin hakimiyet bölgeleri

Nervus vagus, kafa tabanından çıkar, ince bağırsağın bitip kalın bağırsağın başladığı apandisit adı verilen bölgeye (Processsus vermiformis’e) kadar bütün bağırsağı inerve eder, ayni zamanda glossopharyngeal pleksustan parotis ve dil altı salya bezlerine iplikler taşır.  Salyanın tetiklenmesinden sorumludur. Bu sinirin parasempatik uyarımları salya bezinde salya salgılanmasını sağlar. Bu kural bütün vücut salgıları için geçerlidir. Parasempatik sinir iplikleri uyarılınca organda salgı artışı olur. ter, göz yaşı, salya ve solunum salgıları bu şekilde salınır. Sinir lifinin parasempatik uyarısı durduğunda organdaki salgı durur. Örneğin burun salgısı kaybolur ve burun kurur, göz yaşı kuruyabilir veya salya kuruyabilir. Eğer organa giden sinir lifi parasempatik uyarıyı yeniden kazanırsa organda salgı yeniden normale döner. Bu tür ağız kuruluğu hyposalivaton (salyanın azalması) dır.

Çocuklarda diş çıkarma sırasında göz yaşarması ve salya artışı görülmesinin sebebi çıkmakta olan dişin deldiği diş etinden etrafa yayılan histamin isimli maddenin  gözyaşı  ve tükrük ebzlerine giden parasempatik sinir liflerini uyarmasıdır. Bu sebeple otonom sinir sisteminin parasempatik parçasının aktive edilmesi, dürtüklenmesi, uyanık tutulması, stimüle edilmesi salyayı artırır ve/ya salyanın artmasına katkı sağlar.

Eğer sindirim kanalının bir ucunu, köşesini, veya herhangi bir parçasını besin maddeleri ile meşgul edersek, uyarmış oluruz, böylece N. vagus’un geçtiği yol üzerinde uyarı elde eder veya salgı için gerekli uyarıyı elde etmiş oluruz. Bu durum sindirim kanalı dolu ve meşgul ise/iken salyanın artmasına sebep olur. Bu sebeple ağız kuruluğu şikayet olanlara sindirim kanalını meşgul edecek, kolay sindirilmeyecek, saatlerce sindirim kanalında kalacak besinler önerilebilir. 

  • Gece dolu mide ile uyuyanların yastığına salya akmasının sebebi de budur.
  • Diş çıkarma sırasında salya artmasının 
  • Kabız bireylerin aşırı ve kolay terlemesinin 
  • Sindirim kanalı dolu iken diş gıcırdatmanın 

Bez atrofisi

Partois dahil diğer büyük tükrük bezleri, ve hatta submuköz bezler yaş ile birlikte giderek küçülür. Alkol ve sigaranın bez atrofisine katkısı olabilir. Ayrıca kötü ağız hijyeni tükrük bezi atrofisini hızlandırır.

Kullanılan ilaçlar

Antihistaminik başta olmak üzere bir çok ilaç tükrük salgısını ya otonom sinir sistemi seviyesinde veya bez parankiminde reseptör seviyesinde bloke edebilir. Antihipertansifler, antitussif, antidiyaretik, antiasmatik ilaçlar, bronkospazm yapıcılar, antikolinerjik ilaçlar kuvvetli biçimde salya kısıtlaması yapabilir.

Sistemik hastalıklar

Diyabet ve Sjögren sendromu başta olmak üzere bir çok otoimmün hastalık salya bezlerinin faaliyetlerini azaltır. 

Ağzın açık kalması

Bazı insanlarda istirahat konumunda dudaklar ağzı ve dişleri kapatmaz. Eğer böyle bir durum varsa aralık kalan dudaklar arasından geçen hava ağzın ve boğazın kurumasına sebep olacaktır. Dikkat ediniz: bu durumda salya eksik değildir, salya üretimi sınırlı değildir, sadece üretilen salya dışarı akmakta veya kuruduğu için ağızda kuruluk meydana gelmektedir. Bu türlü ağız kuruluğuna xerostomia denir. Bu bir hyposalivaton değildir.

Ağız kuruluğunun teşhisi

Bireyin ağzım kuruyor, dilim damağıma yapışıyor demesi en belirgin şikayettir.
Bireyin eline bir kap verilir ve 1 dakika boyunca sürekli tükürmesi söylenir. Elde edilen salyanın hacmi ölçülür. Salya 0.5 ml/dk debisinin altına düştüğünde ilk kuruyan damak kubbesinin en derin yeridir. Bu sebeple bireyin kafasını geriye yatırıp damak kubbesinin derin noktasına göz ile bakıldığında bu bölgenin kuru olduğu görülür. Bu amaç ile üretilmiş salya kalınlığını ölçen elektronik aletler de piyasada bulunmaktadır ancak bunlara ihtiyacımız olduğu kesin değildir.
Bireyin tam kan tablosu istenir. Kan tablosunda iyonlar, ALT, AST, LDH, RF, ASO ve hemogram değerlendirilip normal dışına çıkan bir değer varsa ilgili hekim ile temas edilir. Ancak kan tablosundaki değişimler olası bir sistemik hastalık düşündürür.
Dudak veya yanak içinden biyopsi yapılarak Sjögren sendromu bakımından patoloji laboratuarında incelenmesi gerekir.

Ağız kuruluğunun tedavisi

Maalesef etkin ve başarılı bir tedavisi yoktur. Yapılan hiç bir tedavi yeterince tatmin edici ve kalıcı değildir. Bu sebeple ancak rahatlatıcı önlemler alınabilmektedir.
Uzun uyku dingin (koşturmasız) bir hayat tarzı gereklidir. Bu durum parasempatik aktivasyonu sağlayabilir veya destekleyebilir.
Hijyen sağlanmalıdır.
Vitamin mineral desteği zararlı değildir.
Kardiyolog izin verirse parasempatomimetik ilaçlar verilebilir. Bu ilaçlar kalbi yavaşlatıp tansiyonu düşürdüğü için aile hekiminin bilgisi dahilinde kullanılmalıdır.
Acılı, biberli, turşu, limon, baharatlı beslenme tercih edilmelidir. Bu tatlar salyayı artırır.
Posalı beslenmelidir.
Laktpperoksidaz ve müsin içeren suni salya gibi davranan bazı sprey ve gargaralar bulunmaktadır. Bunlar kullanıldığı saatler için hafif bir rahatlama sağlar.
İstirahat konumunda dudakların kapalı kalması sağlanmalıdır. Gerekirse burun pasajında varsa tıkanıklık veya darlık giderilmeli, burun pasajından hava trafiği artırılmalıdır. Bu durumda ağız içindeki hava trafiği kaybolur.

KAN TETKİKLERİ İÇİN PÜF NOKTALARI

Kan testleri yapılırken gelişi güzel saatte ve gelişi güzel kan alınmaz. Her test için bilinmesinde fayda olan bazı kurallar vardır. Değerli meslektaşlarıma hatırlatmak amacı ile bunlardan bazılarını listeledim

Bir çok test 12 saat açlık gerektirir, sonuncu öğünde hafif bir yemek yenmiş olmalıdır. Dolu mide ile geç saatte yatıldıktan sonra, 12 sat dolmadan ertesi sabah kan verildiğinde bir çok değer şaşacaktır.
Ayakta duran insandan kan alındığında total protein, albümin, kalsiyum, hemoglobin, hematokrit, renin, katekolamin, alkalin fosfataz, kolesterol, alanin aminotransferaz (ALT), ve demir seviyeleri yüksek bulunur.
Yatarak uzanan bireyde serum interstisyel sıvılara kaçar. En uygun kan verme pozisyonu oturmaktır.
Kan vermeden önce hormon ve doğum kontrol hapı dahil bütün ilaçlar terk edilmiş olmalıdır. Ölçülecek kimyasal maddeyi doğrudan etkilemediği biliniyor olsa bile bir çok ilaç karmaşık, zincirleme ve önceden kestirilemeyen reaksiyonlar zinciri ile bir çok biyokimyasal reaksiyonu değiştirebilir.
Turnike bağlayarak damarı sıkmak ve veni kan ile şişirmek amacı ile hastanın yumruğunu sıkıp açmasını sağlamak derhal kandaki sodyum ve laktat seviyesini yükseltir. En doğru teknik turnikesiz kan almaktır. Bu mümkün olmuyorsa kol, turnike ile boğulur, damara girilir, turnike açılır ve uzun bir süre beklenir.


Sirkadyan ritm gözetilmelidir.
– Büyüme hormonu, asit fosfataz, aldosteron saat 06 dan 15 e kadar yüksektir.
– Transferrin 16:00 – 20:00 arasında maksimumdur.
– ACTH, serum demiri ve kretainini 19:00’da , sabah 07:00 deki değerinin %130 una yükselir.
– Eozinofiller öğleden sonra düşüktür,
– lenfositler sabah maksimumdur,
– lökositler sabahları maksimumdur.
– Urobilinojen öğleden sonra maksimumdur.
– Parat hormon sabah 08:00 de en düşüktür.
– Kortizol uyku sırasında yükselmeye başlar.
– Fosfat, BUN, hematokrit ve trigliserit öğleden sonra yüksektir.
– Histamin sabah 11:00 de en düşük, gece 03:00 te maksimumdur.
– Gebeliğin sonundaki alkalin fosfataz ve kortizol seviyesi gebeliğin başlangıcındakinin 3 katıdır.


Bazı maddeler gün içerisinde bir veya iki dalga şeklinde iniş ve çıkış salınımları gösterebileceği gibi bazı kimyasalların serum seviyeleri kare dalga şeklinde keskin salınımlar da gösterebilir veya puls katarları şeklinde paketler halinde salınabilir.
Alkol alanlarda uzun bir süre boyunca kanda ürik asit, laktat, gamma glutamyl transferase, trigliserit, aspartat aminotransferaz(AST), biluribin, alkalin fosfataz ve daha bir çok kimyasal maddeyi yükseltir veya azaltır.
Şişmanlarda CRP biraz yüksektir.
Alkol muayenesi amacı ile kan alınırken ön kol derisi alkol ile silinmemelidir. Alkol içermeyen bir antiseptik ile silinmelidir

Kaynak:
Norbert W. Tietz (Ed) Clinical Guide to laboratory tests 3rd edition. W.B. Saunders Company Pennsylvania, 1995

Jacobs DS, DeMott WR, Oxley DK. Laboratory test handbook. 2nd ed. Lexicomp 2002 Cleveland

CAHİL TAKLİT EDER, ALİM TETKİK EDER

Çünkü cahil taklit eder, alim tahkik eder.
Cahil taklit eder, alim tahkik eder.

Dikkat ettiniz mi?
Cahile ne söylersen onu nakarat eder. Üstelik zam yapar. üzerine koydukça koyar. Artırdıkça artırır. Abartır abartır abartır abartır abartır ..!

Kim ki bir şeyi abartıyor, onu ballandıra, dallandıra dillendiriyor, coşkuyla ve ısrarla hayatın merkezine çekiyor, olduğundan büyük ve önemli gösteriyor, bilin ki, o bu konuda cahildir. Başkasının söylediklerini naklediyordur ve bu konuda hiç bir özgün fikri bulunmamaktadır.

Çünkü cahil taklit eder, alim tahkik eder.

 

DOLANDIRICININ AKLINI KARIŞTIRMAK

Dolandırıcıyı sorgulamak

Son yıllarda sayısız dolandırıcı kendisine polis süsü verip ev soydu, telefon sahtekarlığı yapmaya başladı. Onlardan bir tanesi ben dolandırmayı denedi. Aşağıda bu görüşmeyi paylaşıyorum:

Adam telefonda “Emniyetten arıyorum kiminle görüşüyorum?” dedi.
“Benim kiminle konuştuğuma bağlı” diye cevap verdim.
Dolandırıcının aklı karıştı. 🙂
“Ben polisim emniyetten arıyorum” dedi.
“Bunu biliyorum. Sizin adınız nedir?” dedim.
Bir isim söyledi. Şimdi anımsamıyorum
“Hangi karakoldasınız veya binadasınız şu anda ?” dedim.
“Burası emniyet müdürlüğü sizi alacağız, soruşturma kapsamınzda adınız geçiyor” dedi.
“Benim adım nedir?” dedim. (hahahaaaa:-)) adamla dans ediyoruz 
🙂
“Cep telefonunuzu verin sizi cebinizden arayacağım 155 kamu hattını ekranda göreceksiniz” dedi.
“Siz bana cep telefonunuzu verim ben sizi arayayım numaramı görün dedim. Veya madem 155 dediniz, ayrılmayın öbür telefondan 155 i çeviriyorum, sizin adınız neydi?” dedim.
Adam öyle bir küfür etti ki, 95 yaşındaki annemle nerden tanıştıklarını bilmiyorum ama cinsel açlığı varmış heralde bu kardeşimizin 
🙂
Kapattı telefonu. Ne güzel akıl oyunları oynuyorduk, yarım kaldı. Darısı bir sonrakine.

Bundan 2-3 yıl kadar önce 2 tane dolandırıcı beni benzer şekilde aramıştı. Dolandırıcıların cep telefonu numaralarını şikayet dilekçesi ile savcılığa bilridmiştim. Suç duyurusunda bulunmuştum. Her iki müracaatım için bana gelen cevap şuydu: “Suç teşekkül etmediği için dosyanın takibine gerek yoktur”

Şu noktaya dikkat ediniz dostlar: eğer kazıklama, sahtekarlık ve dolandırıcılık başarısız ise suç değildir.

CEP TELEFONU ESİRLERİ ve ASOSYAL MEDYA

Cep telefonları üzerinden kurulan arkadaşlıklar, olmayan dostlar, sanal bir ortam, muhatabından gizlenen bireylerin alabildiğine özgürleştiği sahte medya. Buna “asosyal medya” diyorum ben.

Asosyal medya esirleri
Asosyal medya, iletişimsizliktir.

Sevgililer kafeteryada ayni masaya oturup cep telefonu kurcalıyor. Baba oğul birbiriyle konuşmuyor, mesajlaşıyor. Anne kız, karı koca konuşmuyorlar. Olmayan bir alemde sahte bir sosyal hayat yaşıyorlar. İşin garibi mutlular. Ve çöküşteler.

Kimisi ağzı koktuğunu, kimisi yüzündeki kırışıklığı, kimisi saçının döküldüğünü , aklaştığını, kimisi ayağının koktuğunu, kimisi vakitsizliğini, yüzündeki benleri, bacağının eğriliğini, kimisi kekemeliğini ve kolundaki kılları gizler, kimisi kaçak ilişki peşindedir. babasından, kocasından karısından , kızından gizlenmesi en kolay yerdir asosyal medya.

Üzülüyorum.

HEKİMLERİN BEYAZ DIŞINDA ÖNLÜK GİYMESİ SAKINCALIDIR

HEKİMİN KIRMIZI ÖNLÜK GİYMESİ SAKINCALIDIR

Sarı kırmızı aralığı (~600-~800 nm arası) sıcak renklerdir. Klinikte bu renk objeler bulunursa insana heyecan korku panik telkin edebilir.  Mavi-sarı (<600 nm) arası renkler soğuk renklerdir. İnsanda huzur, sükunet, güven yaratır. Bu skalada görülen renklerden ortalama olarak 600 nm civarından sonrasını muayene odasında ve hatta klinikte kullanmak insan doğası üzerine yaptığı etki bakımından uygun olmayabilir. Örneğin kıpkırmızı önlük giymiş bir hekim veya turuncuya boyalı yüzeyler, kırmızı boyalı diş üniti hastaya kan hatırlatabilir, kanama çağrışımı yapabilir, panik ve dehşet duygularını tetikleyebilir. Mavi (446 ve 477 nm) ışığa bir süre maruz kalmak uykuyu derinleştirir, bilişsel fonksiyonları artırır, beyinde melatonin salgılanmasını değiştirir, mutluluk, uyanklık ve refah verir, fizyolojik sirkadyan (uyku/uyanıklık) ritmi regüle eder(Wahl S, 2019) 460 nm’nin 555 nm’ye kıyasla melatonini 2 kat daha fazla etkilediği doğrulanmıştır. (Lockley SW,203)

Görürebilen ışık spektrumu
Görürebilen ışık spektrumu 400-800 nm arasındadır. Maviden kırmızıya doğru değişir. ~600 nm’den sonrasını muayene odasında ve klinikte kullanmak hastayı paniğe, hekimi aceleciliğe meğilli yapabilir

Mavi boyanmış duvar, beyaz duvara kıyasla odanın parlaklığını azaltmış fakat ortamın çekiciliğini arttırmıştır. Mavi renk ile soğuk ışık kombinasyonunun, iş yerlerinde görsel algı ve insanların ruh halleri üzerinde daha olumlu bir etkisi olduğu görülmüştür. (Shahidi R,2021)

Öte yandan, yapılan deneylerde bireyler (n=33) kırmızı renkte bulunurken daha yüksek düzeyde gerginlik, öfke, depresyon, kaygı ve daha düşük düzeyde görsel rahatlık, çekicilik, parlaklık ve sakinlik deneyimlemişlerdir. (Shahidi R,2021)

Hekim, saflığı ve temizliği temsil eden beyaz önlük giymelidir

ENDODONTİK MİKROSKOP YERİNE ALIN LUPU

alt text
alt text
Alın lupu ile kavite duvarı ve kanal ağızlarını başarılı bir şekilde görüntülemek mümkündür.
Bu gün endodontik mikroskop adı ile optik cihazlar satılmaktadır. Bunlar ile mikrometrik ölçekte görüntü elde etmek mümkün değildir. Bu cihazlar mikroskop değildir. Sadece kavite duvarı ve kanal ağzını büyüterek görüntüleyebilir. Basit bir alın lupu ile buna yakın bir görüntü elde etmek mümkün olabilir.

Mikroskop terimi mikro ve skop terimlerinin birleşmesi ile oluşur. Mikro, 10 üzeri -6 metre demektir. Mikroskop terimi 1 mikrometre, (yani milyonda bir metre) büyüklüğünde cisimleri görüntüleyen cihaz demektir. Eğer milyonda bir metreden daha büyük bir cisim hakkında konuşuyorsak “mikro” ön ekini kullanmak doğru değildir.
Mikrometreyi daha iyi canlandırmak için örnek vermek gerekirse: bir streptokok veya stafilokok hücresinin çapı 1 mikrometredir. Eğer mikroskop kelimesini kullanıyorsak kavitenin içinde bir bakteri hücresini görebiliyor olmak gerekir.

“Endodontik mikroskop” satıcılar tarafından kullanılan ve biz diş hekimlerinin hoşuna giden abartılı bir terimdir. İsteyerek kabul ettiğimiz bir terimdir.

Endodontik mikroskop terimini kullanmak satıcının işine geliyor, önemli bir şey sattığını düşündürüyor, böylece yüksek fiyat uygulamak için zemin hazırlamış oluyor. Öte yandan diş hekiminin de işine geliyor, hastasına önemli bir şey kullandığını söylüyor, prestij temin ediyor. Oluşan sükse kendiliğinden liraya dönüşüyor. Hatta ilerleyen dönemde bu kelimeyi sık tekrarlayarak önemli bir cihaz kullandığına gerçekten inanmaya başlıyor.

Fakat ortada mikroskop falan yok.
Endodontik mikroskop denen eklemli sabitlenebilen luplar vardır.

Kıral çıplak yani.
“Mikroskop” terimi yerine Endodontik mercek. Endodontik lup. Endodontik büyülteç. Endolup. vs… terimi kullanılmalıdır.

Lupların mikroskop olarak isimlendirilen büyülteçlere olan üstünlükleri şunlardır:

  • Çok ucuzdur,
  • İnterpupiller mesafe ayarı sorunu yoktur,
  • Dört tane muhtelif büyümelere sahip yedek mercek fiyata dahildir,
  • Her gözlüğün üstüne problemsiz takılıbiliir,
  • Buharlanma sorunu yoktur,
  • Görme alanı geniştiri
  • Üstüne siperlik takılabilen modelleri vardıri
  • Alındaki terin damlamasını engeller,
  • Takıp çıkarması çok pratiktir,
  • Merceklerin temizlenmesi çok kolaydır.